Witam...
Zasilanie w energię w.cz. fali długiej 198/225 kHz masztu raszyńskiego jest trochę odmienne od dotychczas stosowanego powszechnie - ówcześnie.
W Raszynie w 1949 r. zastosowano bowiem ewenement na skalę światową.
Maszt unipol antena ćwierćfalowa /promiennik, co było wtedy jeszcze nowością/ zasilany bocznikowo z pojemnością końcową.
Pojemność końcową stanowiło górne zakończenie konstrukcji masztu, zwane potocznie "gwiazdą".
Gwiazda została podniesiona ponad maszt ok. 5 m, tworząc sumaryczną wysokość masztu 335 m.
Wysokość ta odpowiadała wówczas ówczesnej częstotliwości 224 kHz.
Zasilanie bocznikowe...
Maszt raszyński jest anteną zwarciową. Jest zasilany równolegle tzw. bocznikowo, podpiecięm na konkretnej wysokości.
Wysokość podpjęcia ma ścisły związek z dostrojeniem impedancyjnym masztu oraz decyduje o sprawności i charakterystyce promieniowania anteny.
W domku antenowym znajduje się specjalny układ dopasowujący impedancję wyjściową nadajnik-fider do masztu.
Ponieważ maszt ostatnio pracował z nowym nadajnikiem ABB jak antena dwuczęstotliwościowa, układ ten jest układem przestrajanym.
W ten oto sposób nie zachodzi potrzeba zmiany podpięcia wysokości bocznika tzw. "gitary".
Obecny schemat dostrojczy wygląda następująco :


Schemat narysowany jest na podstawie zdjęć oraz z pamięci, więc może zawierać błędy.
Niestety wartość zawartych w nim elementów nie są mi znane /no cóż pamięć bywa ulotna/.
Z tego co się możemy domyślać zastosowany obecnie układ raczej już nie wymagał stosowania pojemności końcowej, więc gwiazda osiadała na konstrukcji.
Wysokość masztu, zniwelowano dostrojeniem.
>Sławek<

Chciałbym dodać jeszcze parę słów o pojemności końcowej. Sławek o tym nie napisał ale doszedł do bardzo ciekawych wniosków z którymi ja się zgadzam.
Mianowicie, pojemność końcowa "gwiazda" wcale nie była regulowana. Prawdopodobnie to my, w natłoku pytań do pracowników obiektu w 2010r, źle zinterpretowaliśmy ich wypowiedzi.
Podstawowe pytanie po co miałaby być regulowana? Maszty promienniki ćwierćfalowe budowano na określone częstotliwości, żaden projektant nie przewidzi późniejszych zmian w przyznanych lub zmienionych częstotliwościach. Trudno sobie wyobrazić maszt o wysokości 335m działający jak antena teleskopowa w radyjku przenośnym - może zbyt proste porównanie mechanizmu ale zawsze
Po za tym maszt podczas normalnej pracy to nie zegarek wymagający co jakiś czas korekty w ustawieniu - w tym przypadku wysokości.
Gdyby jednak... Jak pod względem logistycznym to wykonać? Wjeżdżają na górę, podnoszą o pół metra, zjeżdżają, sprawdzają po podaniu zasilania i ? I znowu jednak trzeba wjechać... Tak można regulować przez tydzień Tylko po co? Sposobu podnoszenia / opuszczania ponad 3 tonowego elementu (plus drugie tyle z podporą) na wysokości ok 310m przez etatowych pracowników radiostacji jakoś sobie nie mogę wyobrazić. Sam mechanizm po roku w takich warunkach byłby pewnie nie do ruszenia. Wiadomo jak wyglądała konserwacja masztów w tamtych czasach - jedynie wymiana żarówek. Przykład z Konstantynowa jest idealny.
Głupi, mało znaczący (a mimo wszystko okapturzony) blok w dźwignicy którą dostałem jest zatarty i nie do ruszenia.

Maszt zaprojektowano dla częstotliwości 224 kHz , którą zmieniono na 227 kHz . Mimo wszystko uważam, że w fazie projektu wzięto taką ewentualność pod uwagę . Analogiczna sytuacja miała miejsce w Konstantynowie (z 227 kHz na 225 kHz) , wartość niby niewielka , a potrzebna była ingerencja w element dostrajający (zworę przesunięto o około 30 metrów).



Drobne odchyłki były z pewnością okresowo sprawdzane i korygowane podczas przeglądów , ale takie operacje przeprowadzano poprzez kontrolę i regulację elementów dopasowujących w domku antenowym .



Nie mam pojęcia jak to wykonać . Pewne jednak jest , że takich operacji nikt nie przeprowadzał metodą "podnoszą o pół metra , zjeżdżają , sprawdzają po podaniu zasilania " , to nie antena CB .
Skomplikowane obliczenia , dla danej częstotliwości , następnie ekipa na górę i korekta do określonej w wyliczeniach wysokości .

Parę dni temu zamieściłem skany dotyczące budowy i otwarcia Raszyna. W jednym z tych czasopism (Radio - numer z września 1949r.) kilka stron poniżej jest rozdział "Nowoczesne anteny nadawcze dla fal średnich i długich". Oczywiście nowoczesna jak na rok 1949
Omawiano dużo rodzajów anten. Szczycono się z zastosowanej nowatorskiej metody zasilania bocznikowego i braku potrzeby izolatora u podstawy Raszyna. Według opisu strojenie masztu odbywało się jedynie za pomocą kondensatora włączonego w szereg lub wysokością podpięcia zasilania do masztu. Nic nie wspomniano o pojemności końcowej i jej regulacji, a omawiano ten sposób dla innych anten. Nazywali je antenami z "daszkami" Daszki czasami odizolowywano od pozostałej konstrukcji i w szereg wstawiano cewki. Inne miały wysuwane iglice. Dlaczego nie wspomniano o Raszynie?

Jeśli nie możecie ściągnąć tego miesięcznika, mogę ten rozdział tu zamieścić.


W Raszynie zmieniono miejsce podpięcia bocznika i korekty w domku.
Skoro maszt był zaprojektowany jako regulowany, to czemu w 2005r. po opuszczeniu gwiazdy zdemontowano mechanizm. Skąd mogli wiedzieć co będzie za lat kilka?
Staram się rozpatrzyć wszystkie możliwości. Nie chcę się upierać, a jedynie dotrzeć do prawdy - co teraz po latach jest niesłychanie trudne. Jeszcze trudniejsze jest to, że na antenach mało się znam



No pewnie, jakieś podstawowe przeglądy były ale aby konserwować układ podnoszący i opuszczający gwiazdę należało go raz na jakiś czas "ruszyć" - czyli rozstroić maszt.



No właśnie, ja też nie mam pojęcia. Co do wyliczeń na pewno masz racje.

Nikt nie ruszał gwiazdy aż do czasu jej posadowienia na konstrukcji masztu.
Istnienie mechanizmu regulacyjnego także, zakładam, jako b. wątpliwe.
Maszt razem z gwiazdą miał 335 m czyli dokładnie 1/4 długości fali dla 224 kHz.
Moim zdaniem celowo wykorzystano gwiazdę, jako zwieńczenie konstrukcji :
1.) Jako szczątkową pojemność końcową /z uwagi na wyrównanie rozkładu prądu w.cz w antenie/,
2.) Skierowanie charakterystyki promieniowania jeszcze bardziej ku Ziemi - fala przyziemna,
3.) Wykorzystanie jako odgromnika i elementów windy - dźwignice.
Gwiazda ma ścisły związek z układem dostrojczym masztu.
Wg. mnie od jego "elastyczności" dostrojenia zależy kąt i wysokość podpięcia bocznika oraz położenie wysokości gwiazdy nad anteną.
Wszystko to przekłada się na wysokość skuteczną anteny, co ma istotny wpływ na jej właściwą charakterystykę promieniowania.
Możemy założyć, że pierwszym układem dostrojczym, jaki był w domku antenowym, był "ogromny" pojedynczy kondensator nastawny włączony szeregowo z fiderem koncentrycznym.
Czy zatem fider był już koncentryczny czy też może jeszcze symetryczny ??? Chyba był. Jak nie był to jeszcze potrzebny byłby "ogromny" symetryzator.
Domek antenowy w wewnątrz gabarytowo jest b. duży. Dużo większy jak na potrzeby zainstalowanych tam urządzeń obecnie.
Pierwszy powojenny maszt średniofalowy jak wynika ze zdjęć z tyłu budynku miał jeszcze fider symetryczny.
Zapomniałem jeszcze o jednym...
Sposób podpięcia bocznika do anteny też ma istotne znaczenie.
Widać wyraźnie w porównaniu ze starymi zdjęciami, że obecna "gitara" była modernizowana.
Prawdopodobnie ma to związek z wielkością dostarczanej mocy.
>Sławek<
P.S. Będę miał trochę więcej czasu, to wstawię trochę teorii z literatury o "gwieździe" i "gitarze".
Artykuł znaleziony przez Łukasza, na razie tylko pobieżnie przejrzałem. Tak na oko, to moim zdaniem, niewiele się zmieniło.
Doszło tylko nowe wygodne narzędzie jakim jest modelowanie komputerowe. Zasady a i zatem prawa fizyki są raczej - constans.

Cytat... Wiadomo jak wyglądała konserwacja masztów w tamtych czasach - jedynie wymiana żarówek. Przykład Konstantynowa jest idealny.
Maszt w Konstantynowie w chwili katastrofy, był zdrowy jak rydż. Jak kiedyś napisałem że konstrukcja masztu była w fatalnym stanie, to dostałem lekki opieprz od lepiej poinformowanego, że bzdury wypisuję. Być może był i zdrowy bo w końcu miał tylko 17 lat a jego żywotność obliczona była na 50. A tylko w złym stanie technicznym były odciągi najwyższego poziomu i to one sprawiły oraz nie zbyt fachowo przeprowadzona operacja ich wymiany, doprowdziły do katastrofy. Maszt w Raszynie, też musi być w dobrym stanie, skoro Emitel szarpnął się na taką kosztowną modernizację anteny, która też ma już swoje lata i należy do jednych z najstarszych tego typu konstrukcji w Europie.

Moim zdaniem fider był już koncentryczny, zastosowane technologie i antena były ponoć pionierskie. Na domku antenowym zachowała się charakterystyczna pamiątka na elewacji. Podejrzewam, iż są to uchwyty po naciągach linek.

Sam przepust znajdował się w tym samym miejscu co obecny. Siedział tam typowy izolator przepustowy. Identyczny widać na filmie "Otwarcie radiostacji w Raszynie" podczas przecinania wstęgi przez Bieruta Tyle, że od strony masztu.

Wracając do miesięcznika "Radio", o ile wiedza radiowa opisana jest raczej zgodnie z fizyką i matematyką to już odnośnie samej radiostacji niekoniecznie. Może celowo w opisie pominięto pojemność końcową i możliwość regulacji wysokości masztu. Być może cenzor uznał to za zbędne lub strategiczne (pamiętajmy w jakich czasach to było - jeszcze wujek Stalin przecież żył), natomiast wzmianka o odmowie sprzedaży izolatorów przez USA była jakby najważniejsza
W tekście są też błędy dotyczące "dźwigu - samochodu", który raz miał wozić ludzi, a innym razem dostarczać materiał do budowy. Ciekawe co do tego "samochodu" by weszło, bo na pewno nie kilku tonowa ściana masztu, prędzej kubeł z nakrętkami, młotek i klucz... Nie wspomnę o tym iż opony miały trzeć o ściany masztu a nie szyny. O ile wiem, błędna jest też informacja jakoby ściana masztu miała mieć 4,5m.

Od samego początku mechanizm regulujący na górze mi nie pasował - głównie z powodu braku rozumienia zasady jego działania i obsługi. Gdybym miał większą wiedzę na ten temat lub chociażby dokładniejsze zdjęcia byłoby łatwiej. Jedno jest pewne, konstrukcyjnie jest to możliwe. Przecież gwiazda wjechała na górę podobnym sposobem wraz ze wzrostem masztu. Była tylko mała subtelna różnica. Wtedy trwała budowa, na miejscu było wiele osób, urządzenia pomocnicze, wanty itp.
Później, musiał być to prosty, wytrzymały mechanizm. Jaki???

Zakładam (choć nie mam pewności), że gwiazda od początku była wysunięta na max. wysokość 5m - w takim razie dlaczego regulacje wysokości założono tylko "w dół"?
Gdyby gwiazda od początku wysunięta była tylko o np. 2,5m to:
- co daje zwiększenie / zmniejszenie wysokości umieszczonej pojemności w zakresie +/- 2,5m?
- co daje zwiększenie / zmniejszenie masztu w zakresie +/- 2,5m?

Oczywiście przy założeniu możliwość jednoczesnej regulacji w domku i bocznikiem.

PS.
Tadeuszu, nie napisałem dosłownie, że Konstantynów lub Raszyn był w złym stanie technicznym Choć po 17-stu latach eksploatacji każdy maszt wymaga remontu, chociażby niewielkiego. W Konstantynowie takiego nie było - tzn. był ale skończył się wiadomo czym. Raszyn przeszedł pierwszy główniejszy remont też po 17 latach - w 1966r.

No aż taki zdrowy to on nie był. Niech lepiej poinformowany tutaj nie czaruje.
Już pierwsze wzmianki o fatalnym stanie masztu i odciągów pojawiały się w ogólnopolskiej prasie pod koniec lat 80-tych.
Winowajcą miała być Rafineria Płocka, a konkretnie jej wyziewy. Farba, w górnych partiach masztu odłaziła całymi płatami.
Czy Konstantynów chociaż raz w swoim emisyjnym życiu był pomalowany ??? Byłem b. młody, więc nie kojarzę takiego faktu.
Długie w Warszawie i okolicach grały zawsze.
Ciężko było rozróżnić Raszyn od Konstantynowa, na zwykłym radiu kieszonkowym lub samochodowym.
Jedynie na Radmorze po jakości modulacji, było to wyczuwalne.
Tesle raszyńskie jeszcze w latach 80-tych dawały nie źle "czadu" w antenę.
Coś mi się zdaje, że nawet była nieformalna konkurencja pomiędzy ośrodkami.
Te 6 kilo za dobrych czasów z Tesli było wyciskane jak nic.
Szwajcarek też z gwizdem w tle dobrze grał, tylko dopiero za czasów Solca zrobiła się totalna "kaszana".
Z kolei sam "dziadek" był malowany dość regularnie. Średnio raz na 10 lat .
A oto "gitara" 1949.


Tak na oko widać, że jest w ogóle inna, ma inny kąt podpięcia i chyba jest wyżej zawieszona niż obecnie.

Odnośnie gwiazdy...
Ujęcie z czasów budowy masztu.


Moim zdaniem tu nie ma żadnego mechanizmu.
Widoczny jest jakby wewnętrzny trzon lub rusztowanie, na którym posadowione są już ramiona przyszłej "gwiazdy".
Sama gwiazda jest jeszcze nie skończona.
Ujęcie z dalszej odległości


Na czym wspiera się zatem konstrukcja gwiazdy ??? Skoro w 2010 r. nie ma w środku już praktycznie nic.
Jedynie co przychodzi mi do głowy, to, że całą tę konstrukcję wycięto w czasie /trzon/ po posadowieniu gwiazdy na maszcie.
Jak to zrobiono i kiedy. Przecież to poważny remont. Może i wtedy też wycięto kompletny mechanizm regulacyjny, który był niezdatny już do użytku.
Choć w jego istnieje, osobiście wątpię.
Moim zdaniem nie było żadnej regulacji a gwiazda była wysunięta już podczas budowy, przy pomocy wewnętrznego trzonu.
Trzon wycięto, albo z powodu jego fatalnego stanu, albo dla odciążenia całości konstrukcji masztu.
Po modernizacji układu dostrojenia w domku antenowym na sprzęt firmy ABB, pojemność końcowa stała się całkowicie zbędna.
Przy pracy dwuczęstotliwościowej, nikt nie będzie przepinał bocznika i "jeździł" gwiazdą z góry na dół i odwrotnie - bezsensu.
Przestrojenie trwało ok. 10-20 minut z zegarkiem w ręku.

>Sławek<

Małe sprostowanie, na dwóch ostatnich zdjęciach maszt nie osiągnął jeszcze projektowej wysokości. Na oko brakuje jeszcze 15 - 20m (w zależności od zdjęcia). To widoczne rusztowanie lub konstrukcja żurawia jest dużo szersza niż w rzeczywistości był trzon gwiazdy. Być może trzon gwiazdy był trzonem żurawia, którego w czasie budowy sukcesywnie obudowywano rusztowaniem w celu montażu masztu. Po zakończeniu budowy rusztowanie rozebrano, a trzon żurawia został? A może to nie rusztowanie, a raczej część żurawia? Dla mnie zbyt dużo tych może jak na dzisiejszy dzień
Oj minie chyba kolejnych parę lat za nim to ustalimy

A może to ramiona przyszłej gwiazdy były elementem żurawia, stąd dźwignice na nich ???
W końcu się okaże, że gwiazda nie była żadną pojemnością końcową, a co za tym idzie elementem dostrojczym
anteny, tylko pozostałością po żurawiu i zwieńczeniem konstrukcji.
Tak więc nie ma tam i nie było żadnego mechanizmu do opuszczania czy też podnoszenia - gwiazdy.
Potem dźwignice wykorzystano do windy - samochodu.
Robi się ciekawie...
Z drugiej zaś strony, po co pojemność końcowa, skoro gwiazda była na 335 m.
Moim zdaniem - bezsensu...
>Sławek<